GDP. Bài viết này sẽ đưa ra các đánh giá về thực trạng quản lý ngân sách nhà nước hiện nay thu, chi, bội chi Ngân sách Nhà nước và nợ công và từ đó, đưa ra các khuyến nghị cho Việt Nam.
Kỷ luật chi Ngân sách Nhà nước ta vẫn đang còn một số hạn chế khi nhiều năm liền, chi Ngân sách Nhà nước trên thực tế đều cao hơn so với dự toán. Bội chi Ngân sách Nhà nước ở mức cao trong nhiều năm qua và cao hơn so với dự toán ban đầu dẫn đến nợ công trên GDP có xu hướng tăng và đạt đỉnh vào năm 2016 ở mức 63.7%.
Đáng chú ý thực trạng quản lý ngân sách nhà nước hiện nay
Về thu Ngân sách Nhà nước
Thu Ngân sách Nhà nước đang có cơ cấu ngày một càng trở nên bền vững hơn, phù hợp với xu hướng hội nhập hóa kinh tế quốc tế với hàng loạt các hiệp định cắt giảm thuế quan khi tỷ trọng thu nội địa trong tổng thu Ngân sách Nhà nước ngày càng cao tăng từ mức 55.76% trong tổng thu Ngân sách Nhà nước năm 2008 lên đến hơn 81.7% năm 2018. Thu Ngân sách Nhà nước từ xuất nhập khẩu và thu Ngân sách Nhà nước từ dầu thô giảm từ mức đóng góp 21.24% và 20.8% tổng thu Ngân sách Nhà nước năm 2008 xuống còn 14.3% và 4% năm 2018. Thu Ngân sách Nhà nước xuất phát từ xuất nhập khẩu trong tổng thu Ngân sách Nhà nước giảm xuống do bị cắt giảm thuế quan theo các hiệp định thương mại tự do. Thu Ngân sách Nhà nước đỡ phụ thuộc hơn vào các khoáng sản dầu thô thể hiện xu hướng tốt vì đây là nguồn thu từ tài nguyên thiên nhiên và không có tính bền vững cũng như lâu dài. Về khu phân cấp thu Ngân sách Nhà nước, chính sách thu ngân sách địa phương có xu hướng tăng nhanh cả về quy mô lẫn tỷ trọng từ đó giảm dần vai trò chủ đạo chính của ngân sách trung ương trong tổng thu Ngân sách Nhà nước. Cụ thể, quy mô thu ngân sách địa phương ngay trong năm 2017 theo quyết toán gấp 2.1 lần năm 2011, tỷ trọng thu ngân sách tại địa phương trong tổng thu Ngân sách Nhà nước cũng tăng từ 37.2% năm 2011 lên mức 43.79% năm 2017.
Về chi Ngân sách Nhà nước
Chi Ngân sách Nhà nước được phân thành các cấp, thành chi ngân sách trung ương và chi ngân sách địa phương. Ngân sách tại mỗi trung ương, ngân sách mỗi cấp địa phương đều được phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể. Những địa phương có nguồn thu Ngân sách Nhà nước tỷ trọng thấp sẽ được bổ sung từ các ngân sách tại trung ương để đảm bảo các nhiệm vụ chi ngân sách. Chi Ngân sách Nhà nước chủ yếu để phát triển như: Chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên, chi trả nợ nước ngoài, chi trả lãi vay, chi cho dự phòng và các khoản chi cải cách tiền lương. Trong đó, chi thường xuyên vẫn luôn chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng chi Ngân sách Nhà nước chiếm trung bình khoảng 61% trong tổng chi Ngân sách Nhà nước, chi đầu tư phát triển chiếm khoảng 23%, chi trả nợ và viện trợ chiếm khoảng 7% giai đoạn 2008 – 2018. Tỷ trọng chi phí thường xuyên trong tổng chi tại Ngân sách Nhà nước có xu hướng tăng mạnh lên và đạt đỉnh ở mức 70.7% ngay trong năm 2017. Trong khi đó, chi phí cho việc đầu tư phát triển trong tổng chi Ngân sách Nhà nước lại có xu hướng giảm xuống từ mức khoảng 26.3% năm 2008 xuống khoảng 21.27% năm 2017. Chi phí đó thường xuyên có xu hướng tăng nhanh trong khi chi cho đầu tư phát triển mới chính là nguồn lực chủ yếu cho phát triển kinh tế dài hạn lại có xu hướng thu hẹp lại.
Một số khuyến nghị
- Thứ nhất, nâng cao hiệu quả chất lượng công tác dự báo thu Ngân sách Nhà nước ở cấp chính quyền địa phương và chính quyền tại mỗi trung ương; Hạn chế các tác nhân xấu mang tính chủ quan nhằm làm sai lệch dự báo thu Ngân sách Nhà nước.
- Thứ hai, Chính phủ cần tăng cường việc khuyến khích sự tham gia đông đảo của người dân, cơ quan ngôn luận xã hội khác trong quá trình thành lập và thực hiện Ngân sách Nhà nước qua việc phản hồi nhận xét về chất lượng các dịch vụ hàng hóa được cung cấp, các công trình dự án được khởi xây dựng…
- Thứ ba, kỷ luật chi tiêu nghiêm túc nên được tuân thủ chặt chẽ hơn nữa nhằm kiểm soát những khoảng cách giữa chi tiêu Chính phủ thực tế và dự toán chi Ngân sách Nhà nước.
- Thứ tư, việc chi tiêu ngân sách của một số tỉnh thành vẫn phụ thuộc vào nguồn phân bổ từ ngân sách trung ương, do đó, làm tăng thêm nhiều gánh nặng cho ngân sách trung ương; Cần tăng cường thêm tính tự chủ tự vận động của ngân sách địa phương và Ngân sách Nhà nước.
- Thứ năm, chi phí thu thuế bao gồm các khoản chi phí quản lý của các cơ quan thuế và những chi phí tuân thủ thuế của người có nghĩa vụ thuế.
- Cuối cùng, cần tiếp tục thúc đẩy, khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế giảm thất thu tối đa cho Ngân sách Nhà nước.
Kết luận
Trên đây là thông tin thực trạng quản lý ngân sách nhà nước hiện nay cùng với một số khuyến nghị tiêu biểu.
